Het verschil tussen concreet en abstract denken heeft te maken met de manier waarop we informatie waarnemen en verwerken.
Concreet denken is gericht op specifieke, zintuiglijke ervaringen en concrete feiten die waarneembaar zijn met onze zintuigen. Bij concreet denken wordt informatie verwerkt op basis van wat we zien, horen, ruiken, proeven en voelen. Voorbeelden van concreet denken zijn het sorteren van voorwerpen op grootte of kleur, het tellen van objecten, het herkennen van vormen en het oplossen van eenvoudige problemen.
Abstract denken gaat daarentegen over het begrijpen van concepten en ideeën die niet direct waarneembaar zijn. Bij abstract denken wordt informatie verwerkt op basis van denkbeelden, hypothesen, principes en theoretische constructies. Voorbeelden van abstract denken zijn het begrijpen van wiskundige concepten, het oplossen van complexe problemen, het nadenken over filosofische vraagstukken en het ontwikkelen van nieuwe ideeën en uitvindingen.
In de praktijk is er meestal een combinatie van concreet en abstract denken nodig om tot een goed begrip van de werkelijkheid te komen en om effectief te kunnen handelen. Zo kan concreet denken worden gebruikt om specifieke details te observeren en te onderzoeken, terwijl abstract denken wordt gebruikt om verbanden te leggen tussen deze details en om tot bredere concepten te komen.
Een goed evenwicht tussen concreet en abstract denken is belangrijk voor een succesvolle cognitieve ontwikkeling en voor het functioneren in de maatschappij. Mensen die problemen hebben met concreet denken, kunnen bijvoorbeeld moeite hebben met het oplossen van praktische problemen en met het begrijpen van concrete informatie, terwijl mensen die problemen hebben met abstract denken moeite kunnen hebben met het ontwikkelen van nieuwe ideeën en met het begrijpen van theoretische concepten.